ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (1)

ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ

Κείμενο της Βασιλικής Τακτικού

Νέα ιστορικά στοιχεία φέρνει στο φως της δημοσιότητας η μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Μ.Κ.Ο. «ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ».

Μέχρι σήμερα οι πληροφορίες που είχαμε διαθέσιμες προέρχονταν από μεταφράσεις του ιστορικού Πολυβίου και του περιηγητή Παυσανία. Στη νέα μελέτη, όμως, παρουσιάζονται πηγές, των οποίων η μετάφραση δίνεται στην δημοσιότητα για πρώτη φορά.

Οι πηγές αυτές είναι η τραγωδία «Αλκμέων ο δια Ψωφίδος» του Ευριπίδη, το έργο «Περί φυτών ιστορίαι» του Θεοφράστου, η «Βιβλιοθήκη» του Απολλοδώρου, οι πραγματείες «Περί ύλης ιατρικής» του Πεδάνιου Διοσκουρίδη και «Ιατρικαί συναγωγαί» του Ορειβάσιου και το λεξικό «Εθνικά» του Στέφανου Βυζάντιου

 Κατά χρονολογική σειρά, πρώτα παρατίθενται οι ελάχιστοι σωζόμενοι στίχοι από την τραγωδία «Αλκμέων ο δια Ψωφίδος» του Ευριπίδη, με κεντρικό πρωταγωνιστή τον ήρωα Αλκμαίωνα, ο οποίος φιλοξενήθηκε για κάποιο διάστημα στην Ψωφίδα μετά την δολοφονία της μητέρας του Εριφύλης και νυμφεύθηκε την κόρη του βασιλιά της πόλης Φηγέα.

            Η επόμενη παρατιθέμενη πηγή είναι οι τέσσερις παράγραφοι από το έργο του Θεοφράστου «Περί φυτών ιστορίαι», οι οποίες αναφέρονται στα φυτά της Αρκαδίας και βέβαια στο φυτό πανάκεια, για το οποίο ήταν ξακουστή η Ψωφίδα.

Ακολουθούν οι παράγραφοι της «Ιστορίας» του Πολυβίου, που αφορούν στην υποταγή της Ψωφίδας από τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε΄ κατά την διάρκεια του «Συμμαχικού πολέμου» το 219 π.Χ, ένα γεγονός κομβικό για την μετέπειτα ιστορική διαδρομή της.

Από την «Βιβλιοθήκη» του Απολλοδώρου παρατίθενται οι πιο γνωστοί μύθοι που συνδέονται με την περιοχή. Πρόκειται για τον μύθο του ερυμάνθιου κάπρου, τον οποίο αιχμαλώτισε ζωντανό ο Ηρακλής, κατόπιν εντολής του Ευρυσθέα, για τον μύθο της φιλοξενίας του Ηρακλή από τον Κένταυρο Φόλο και της μάχης του ήρωα εναντίον των υπόλοιπων Κενταύρων και για τον μύθο του νικηφόρου αγώνα πάλης ανάμεσα στον Ηρακλή και τον Σικελό βασιλιά Έρυκα, πατέρα της Ψωφίδας.

Στην συνέχεια – χρονολογικά βρισκόμαστε στα τέλη των προ Χριστού ετών – από τα αποσπάσματα της «Γεωγραφίας» του Στράβωνα αναφορικά με την Αρκαδία πληροφορούμαστε για την ερήμωση επί της εποχής του των περισσοτέρων αρκαδικών πόλεων, άρα και της Ψωφίδας.  

Η πρώτη μεταχριστιανική πηγή είναι το χωρίο της φαρμακολογικής πραγματείας «Περί ύλης ιατρικής» του Πεδάνιου Διοσκουρίδη, στο οποίο περιγράφεται το φυτό πανάκεια και αναλύονται οι θεραπευτικές του ιδιότητες και το οποίο μεταφράζεται για πρώτη φορά στη νέα ελληνική γλώσσα.

Η πηγή που έπεται, δηλαδή οι σχετιζόμενες με την Ψωφίδα παράγραφοι των «Αρκαδικών» της «Ελλάδος Περιήγησις» του Παυσανία, είναι ίσως οι πλέον γνωστές σε όσους έχουν  - έστω και ελάχιστα – ασχοληθεί με την αρχαία Ψωφίδα, καθώς συμπυκνώνουν τους γνωστούς μύθους του Ηρακλή και του Αλκμαίωνα και περιγράφουν τα σωζόμενα στην εποχή του περιηγητή μνημεία της πόλης.

Προέκταση του χωρίου του Διοσκουρίδη για την πανάκεια αποτελεί το αντίστοιχο χωρίο του έργου του ιατρού Ορειβάσιου «Ιατρικαί συναγωγαί», ο οποίος μεταφέρει σχεδόν αυτούσια από τον Διοσκουρίδη την πρώτη παράγραφο, αλλά αντί εν συνεχεία να δίνει έμφαση στην θεραπευτική δράση του φυτού, επικεντρώνεται στο φυτό καθ’ αυτό και στην διαδικασία απόσπασης του χυμού του.

Η τελευταία παρατιθέμενη πηγή από την ύστερη αρχαιότητα είναι τα λήμματα Ερύμανθος, Φήγεια και Ψωφίς από το λεξικό εθνικών ονομάτων και τοπωνυμίων «Εθνικά» του λεξικογράφου Στέφανου Βυζάντιου.

Ωστόσο, τα σχετικά με την αρχαιότητα ολοκληρώνονται με δύο επιπλέον κεφάλαια. Το πρώτο πραγματεύεται τις αξίες, τις οποίες πρέσβευαν οι αρχαίοι Έλληνες και καθόριζαν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική και πολιτιστική τους ζωή και το δεύτερο συνιστά μια σύνοψη των πλέον διαδεδομένων λατρευτικών μύθων της Αρκαδίας.

Μετά από ένα χρονικό άλμα αρκετών αιώνων, κατά το οποίο η Ψωφίδα δεν είναι παρά «μια σβησμένη κουκίδα στον χάρτη», στις αρχές του 19^ο αιώνα την επισκέπτεται ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ και με αυτήν την μαρτυρία ολοκληρώνεται η κατάδυση στο παρελθόν της πόλης. 

Με την συγκεκριμένη έκδοση σίγουρα δεν επιχειρείται μια επιπλέον καταγραφή της ιστορίας της αρχαίας αρκαδικής πόλης. Βασικός στόχος είναι η συγκεντρωτική παρουσίαση – για πρώτη φορά – των αποσπασμάτων που αναφέρονται σε αυτήν κατά τους χρόνους της κλασσικής και ύστερης αρχαιότητας, ώστε ο αναγνώστης να σχηματίσει την δική του εικόνα.

ΑΜΚΕ Ερύμανθος

Γ' Σεπτεμβρίου 69

104 33 Αθήνα

Email: erymanthos2@gmail.com
        τηλ:  210 8813760

         2108813761