Παρασκευή 24 Αυγούστου 2012

ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (10)

ΣΤΡΑΒΩΝΟΣ «Γεωγραφία» 8,8.1-4

Ο Στράβων γεννήθηκε στην Αμάσεια του Πόντου περίπου το 64 π.Χ. και πέθανε το 19 μ.Χ. Σπούδασε σε αρκετές σχολές και ταξίδεψε στην Μ. Ασία, την Συρία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Αιθιοπία, τον Εύξεινο Πόντο και την Αρμενία. Από τα ταξίδια αυτά άντλησε το υλικό του αφ’ ενός για το χαμένο του έργο «Ιστορικά υπομνήματα», που απαρτιζόταν από 47 βιβλία και αποτελούσε συνέχεια της ιστορίας του Πολυβίου, αφ’ ετέρου για τα 17 βιβλία των «Γεωγραφικών» του.
Στα δύο πρώτα βιβλία αυτού του έργου διαλέγεται με τους προδρόμους του, Ερατοσθένη, Πολύβιο και Ποσειδώνιο, σχετικά με τα μαθηματικά στοιχεία της γεωγραφίας και αναπτύσσει τις γενικές ιδέες, πάνω στις οποίες στηρίζεται η μέθοδός του.
Από το 3ο έως το 10ο βιβλίο γίνεται αναφορά στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, στο 3ο βιβλίο περιλαμβάνεται η περιγραφή της Ιβηρίας, της Γαλατίας, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, στο 4ο των Άλπεων και των γύρω από αυτές χωρών, στο 5ο και 6ο της Ιταλίας και της Σικελίας, στο 7ο των χωρών μεταξύ Ρήνου και Δούναβη και της Βαλκανικής, συμπεριλαμβανομένων της Ηπείρου, της Θράκης και της Μακεδονίας, και στο 8ο, 9ο και 10ο της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.
Στα ακόλουθα έξι βιβλία (11-16) γίνεται αναφορά στην Ασία, ξεκινώντας στο 11ο από τον ποταμό Τάναη, τον Καύκασο και τις χώρες ανατολικά του Τίγρη μέχρι τον Περσικό κόλπο. Στα 12-14 ο φακός στρέφεται στην Μ. Ασία και τα γύρω νησιά, στο 15ο στην Ινδία και την Περσία και στο 16ο στην Ασσυρία, την Μεσοποταμία, την Συρία, την Φοινίκη, την Παλαιστίνη και την Αραβία.
Το τελευταίο βιβλίο του έργου (17ο) αναφέρεται στην Αφρική.
Η συγγραφή του έργου έγινε τμηματικά και βασίστηκε τόσο σε προσωπικές εμπειρίες του Στράβωνα, όσο και στο έργο προγενέστερων ιστορικών και γεωγράφων, όπως του Ερατοσθένη, του Ιππάρχου, του Πολυβίου και του Ποσειδωνίου, ενώ πολύτιμος σύμβουλός του υπήρξε ο Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος. 
Στο έργο υπάρχουν ομολογουμένως αρκετά σφάλματα και χάσματα, που ωστόσο δεν μειώνουν την αξία και την αδιαμφισβήτητη χρησιμότητά του για τους μεταγενέστερους επιστήμονες.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ


1. Η Αρκαδία βρίσκεται στο μέσο της Πελοποννήσου και το μεγαλύτερο μέρος της είναι ορεινό. Το πιο ψηλό βουνό σε αυτήν είναι η Κυλλήνη. Κάποιοι λένε ότι το κάθετο ύψος της είναι είκοσι στάδια, ενώ άλλοι περίπου δεκαπέντε. Τα αρκαδικά έθνη (γένη)*, οι Αζάνες και οι Παρράσιοι και άλλοι τέτοιοι, θεωρούνται ως τα πλέον αρχαία έθνη των Ελλήνων. Εξαιτίας όμως της ολοκληρωτικής καταστροφής της περιοχής, δεν θα ήταν ταιριαστό να μακρηγορήσουμε σχετικά με αυτά. Γιατί οι πόλεις, μολονότι στο παρελθόν είχαν δοξαστεί, ερημώθηκαν από τους συνεχείς πολέμους και οι καλλιεργητές έχουν εγκαταλείψει την περιοχή από εκείνα ακόμα τα χρόνια, οπότε οι περισσότερες (ενν. πόλεις) ενοποιήθηκαν στην αποκαλούμενη «Μεγάλη Πόλη» (Μεγαλόπολη). Αλλά τώρα και η ίδια η Μεγαλόπολη έχει υποστεί αυτό που αναφέρεται από τον κωμικό ποιητή: «Η Μεγαλόπολη είναι μια μεγάλη έρημος»*. Ωστόσο υπάρχουν άφθονες βοσκές για τα ζώα και ιδιαίτερα για τα άλογα και για τα γαϊδούρια. Και το αρκαδικό γένος των αλόγων, όπως και το αργολικό και το επιδαύριο, είναι εξαίρετο. Και οι έρημες εκτάσεις των Αιτωλών και των Ακαρνάνων είναι επίσης καταλληλότατες για εκτροφή αλόγων, όχι λιγότερο από την Θεσσαλία.

2. Την Μαντίνεια βέβαια την κατέστησε ξακουστή ο Επαμεινώνδας, αφού νίκησε τους Λακεδαιμονίους στην δεύτερη μάχη, στην οποία και ο ίδιος έχασε την ζωή του. Εντούτοις και η ίδια (ενν. η Μαντίνεια) και ο Ορχομενός και η Ηραία και ο Κλείτωρ και η Φενεός και ο Στύμφαλος και ο Μαίναλος και το Μεθύδριον και οι Καφυείς και η Κύναιθα ή δεν υπάρχουν πια ή μόλις και μετά βίας διακρίνονται ίχνη και σημάδια από αυτές. Η Τεγέα όμως διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση, όπως και το ιερό της Αλέας Αθηνάς. Και το ιερό του Λυκαίου Δία, που βρίσκεται κοντά στο Λύκαιον όρος, τιμάται επίσης σε μικρό βαθμό. Αλλά τις αναφερόμενες από τον ποιητή «Ρίσπη και Στρατίη και την ανεμόδαρτη Ενίσπη»* και δύσκολο είναι να τις βρουν και αν τις έβρισκαν, δεν θα είχαν κανένα όφελος λόγω της ερήμωσης.

3. Φημισμένα βουνά, πέραν της Κυλλήνης, είναι η Φολόη και το Λύκαιον και ο Μαίναλος και το ονομαζόμενο Παρθένιο, το οποίο εκτείνεται από την περιοχή της Τεγέας έως την περιοχή της Αργείας.

4. Σχετικά με το παράδοξο γεγονός του Αλφειού και του Ευρώτα έχει γίνει αναφορά, όπως και σχετικά με τον Ερασίνο που ρέει υπογείως της λίμνης της Στυμφαλίας και εκβάλλει τώρα στην Αργεία, ενώ στο παρελθόν δεν είχε διέξοδο, από την στιγμή που τα «βέρεθρα», τα οποία οι Αρκάδες αποκαλούν «ζέρεθρα», ήταν φραγμένα και δεν επέτρεπαν το πέρασμα των νερών, με αποτέλεσμα η πόλη των Στυμφαλίων να απέχει τώρα πενήντα* στάδια από την λίμνη, ενώ τότε βρισκόταν πάνω σε αυτήν. Το αντίθετο συνέβη με τον Λάδωνα, όταν κάποτε η ροή του αναχαιτίστηκε, καθώς έφραξαν οι πηγές. Αφού τα «βέρεθρα» κοντά στην Φενεό, μέσα από τα οποία έρεε, κατέρρευσαν λόγω σεισμού, αναχαιτίστηκε το ρεύμα, μέχρι τις φλέβες που «τροφοδοτούσαν» την πηγή κάτω στα βάθη της γης. Αυτά λοιπόν λένε κάποιοι. Ο Ερατοσθένης όμως σημειώνει ότι κοντά στην Φενεό ο αποκαλούμενος ποταμός Ανίας* δημιουργεί μια λίμνη μπροστά από την πόλη και καταδύεται σε κάποιες καταβόθρες, οι οποίες αποκαλούνται «ζέρεθρα». Όταν λοιπόν αυτές φράσσονται, το νερό κάποιες φορές υπερχειλίζει μέσα στις πεδιάδες, όταν όμως ανοίγουν πάλι,  αφού όλο το νερό διωχτεί από τις πεδιάδες, εκβάλλει στον Λάδωνα και τον Αλφειό, ώστε και η περιοχή της Ολυμπίας γύρω από το ιερό πλημμύρισε κάποτε, ενώ η λίμνη περιορίστηκε. Και ο Ερασίνος, ο οποίος ρέει πλάι στον Στύμφαλο, βυθίζεται και ρέει κάτω από το βουνό και επανεμφανίζεται στην Αργεία. Για τον λόγο αυτό επίσης και ο Ιφικράτης, όταν πολιορκούσε τον Στύμφαλο και τίποτα δεν κατόρθωνε, επεχείρησε να φράξει την καταβόθρα με μεγάλη ποσότητα σφουγγαριών, την οποία είχε εξασφαλίσει για τον εαυτό του, αλλά σταμάτησε, εξαιτίας ενός θεϊκού σημαδιού/οιωνού. Κοντά στην Φενεό βρίσκεται επίσης το αποκαλούμενο ύδωρ της Στυγός, ένα μικρό ρεύμα ολέθριου-θανατηφόρου νερού, το οποίο θεωρείται ιερό. Τόσα λοιπόν ας έχουν ειπωθεί αναφορικά με την Αρκαδία.


ΣΧΟΛΙΑ


1. Η Αρκαδία ήταν αρχικά ένα φυλετικό κράτος, υποδιαιρούμενο σε «πάτρες – πατρίες». Στα ιστορικά χρόνια, οι Αρκάδες διακρίνονταν στους Ευτρησίους, τους Κυνουρίους, τους Μαιναλίους, τους Παρρασίους και τους Αζάνες. Οι τέσσερις πρώτες πάτρες συνέπιπταν με γεωγραφικές περιφέρειες. Αζάνες όμως υπήχαν και εκτός Αρκαδίας.
Μεταξύ 1125 και 800 π.Χ. έλαβαν χώρα μετακινήσεις Αρκάδων στην Ιωνία, οι οποίες μαρτυρούνται από τον Ηρόδοτο, ενώ υπάρχουν και πλάγιες ενδείξεις της παρουσίας τους στην Μίλητο, την Πριήνη και την Έφεσο. Μετακίνηθηκαν επίσης προς την Κρήτη (ο Αρκάδας Γόρτυνος έκτισε την Γόρτυνα), την Κύπρο, όπου είχαν μεταναστεύσει ομοεθνείς τους και παλαιότερα, και την Παμφυλία (νότια παράλια Μ. Ασίας).
Σταδιακά πάντως το φυλετικό κράτος διαλύθηκε σε τμήματα με ξεχωριστή δύναμη και οντότητα, καθώς και επιθυμία αυτοδιάθεσης, ώστε δημιουργήθηκαν πόλεις με απλή δομή και στοιχειώδεις λειτουργίες
2. Ο ποιητής αυτού του στίχου είναι άγνωστος
3. Ιλιάδα Β, 606.
4. Πρόκειται για αβλεψία του αντιγραφέα. Η πραγματική απόσταση είναι περίπου πέντε στάδια.
5. Ο ποταμός αυτός προέρχεται από την ένωση του Αροανίου και του Ολβίου, σύμφωνα με τον Frazer.




ΑΜΚΕ Ερύμανθος
Γ' Σεπτεμβρίου 69
104 33 Αθήνα
Email: erymanthos2@gmail.com
τηλ210 8813760
         2108813761

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου