ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (5)

ΠΕΔΑΝΙΟΥ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΟΥ ΑΝΑΖΑΡΒΕΩΣ

«Περί ύλης ιατρικής»

Λόγος Τρίτος

Το έργο «Περί ύλης ιατρικής» του Πεδάνιου Διοσκουρίδη, που γράφτηκε στο β΄ ήμισυ του 1^ο αιώνα μ.Χ. και συγκεκριμένα το 77-78 μ.Χ., συνιστά την σπουδαιότερη φαρμακολογική πραγματεία της αρχαιότητας. Διαιρείται σε πέντε βιβλία, στα οποία παρουσιάζονται φάρμακα φυτικά, ζωικά, θεραπευτικά βότανα, προϊόντα ζυμώσεων και φάρμακα προερχόμενα από μέταλλα. Το 6^ο και το 7^ο  βιβλίο αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες.

Ο συγγραφέας του, που καταγόταν από την Ανάζαρβο της Κιλικίας, έζησε την εποχή του Νέρωνα και ήταν σχεδόν σύγχρονος του Πλινίου του πρεσβυτέρου. Ως στρατιωτικός ιατρός, πραγματοποίησε μεγάλα ταξίδια, τα οποία συνέβαλαν στον εμπλουτισμό των φυτολογικών του γνώσεων. Οι γνώσεις αυτές αποτυπώνονται στην περιγραφή της θεραπευτικής ενέργειας 600 περίπου φυτών, η οποία - πέραν του φυσιογνωστικού - έχει κυρίως ιατρικό ενδιαφέρον, γι’ αυτό και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τον Γαληνό και χρησιμοποιούνταν ευρύτατα μέχρι τον 16^ο αιώνα.

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

48. πάνακες Ηράκλειον, εξ ου ο οποπάναξ συλλέγεται, πλείστον γεννάται εν τη Βοιωτία και εν Ψωφίδι της Αρκαδίας, ώστε και επίτηδες κηπεύεσθαι δια την εκ του οπού πρόσοδον. Φύλλα δ’ έχει τραχέα, χαμαιπετή, χλώρα σφόδρα, προς τα της συκής, εν τω περιφερεί επεσχισμένα πενταμερώς. Καυλόν δε ώσπερ νάρθηκος, υψηλότατον, έχοντα χνούν λεπτόν, λευκόν και φύλλα περί αυτού μικρότατα. Σκιάδιον δ’ επ’ άκρου ως ανήθου, άνθος δε μήλινον, σπέρμα ευώδες και πυρωτικόν, ρίζας πλείονας εκ μιας αρχής, λευκάς, βαρυόσμους, παχύν εχούσας τον φλοιόν, υπόπικρον εν τη γεύσει. Φύεται δε και εν Κυρήνη της Λιβύης και εν Μακεδονία.

RV Δύναμις δ’αυτού εστί θερμαντική, λεπτυντική, μαλακτική, όθεν αρμόζει προς ρίγη και περιόδους, σπάσματα, ρήγματα, πλευράς αλγήματα, βήχας, στρόφους, στραγγουρίας, ψώρας τας εν κύστει, συν μελικράτη ή οίνω ποτιζόμενος έμμηνα τε άγει και έμβρυα φθείρει και εμπνευματώσεις τας εν υστέρα και σκληρίας διαφορεί συν μέλιτι ανεθείς. Έστι δε και σύγχρισμα ισχιάδος. Μείγνυται δε και ακόποις και κεφαλαλγικαίς δυνάμεσι, περιρρύτει και άνθρακας, αρμόζει και ποδαγρικοίς μετά σταφίδος ημέρου καταπλασσόμενος. Παραιτείται δε και τα των οδόντων αλγήματα εντιθέμενος τοις βρώμασιν οφθαλμών τε εστίν οξυδερκές έγχριστον, μιγείς δε πίσση έμπλαστρός εστί προς τους λυσσοδήκτους αρίστη. Και η ρίζα δε ξυσθείσα και προστεθείσα μήτρα άγει έμβρυα, προς τε έλκη παλαιά ποιεί και τα εψιλωμένα των οστέων σαρκοί λεία καταπλασσομένη και συν μέλιτι δε εγχριομένη. Ο δε καρπός αυτού συν αψινθίω ληφθείς έμμηνα άγει, συν αριστολοχεία δε προς τα ιοβόλα αρμόζει και προς τας υστερικάς πνίγας συν οίνω ποτιζόμενος.

                                                    

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Το πάνακες το Ηράκλειον, από το οποίο συλλέγεται ο οποπάναξ (Opopanax hispidus) φύεται ως επί το πλείστον στην Βοιωτία και την Ψωφίδα της Αρκαδίας, γι’ αυτό και καλλιεργείται σκόπιμα, εξαιτίας των εσόδων από τον χυμό του. Και έχει φύλλα σκληρά, χαμερπή, έντονα πράσινα, παρόμοια με της συκιάς, σχισμένα σε πέντε μέρη της περιφέρειάς τους. Και βλαστό, όπως ακριβώς του νάρθηκα*, πάρα πολύ ψηλό, καλυμμένο με λεπτό, λευκό χνούδι και πάρα πολύ μικρά φύλλα γύρω του. Έχει επιπλέον σκιάδιο στο άκρο του, όπως ακριβώς ο άνηθος, άνθος στο χρώμα του μήλου, σπόρο ευωδιαστό και θερμαντικό, τις περισσότερες ρίζες να ξεκινούν από μια αρχή, λευκές, με βαριά μυρωδιά, των οποίων ο φλοιός είναι παχύς και υπόπικρος στην γεύση. Επίσης φύεται και στην Κυρήνη της Λιβύης και στην Μακεδονία.

RV. Έχει θερμαντική, λεπτυντική, μαλακτική δύναμη, γι’ αυτό και είναι κατάλληλο για ρίγη και εμμηνόρροια, ρήξεις μυικών ινών (στραμπουλίγματα), θλάσεις – κατάγματα, πόνους μέσης, βήχα, κωλικούς, στραγγουρίες*, ψώρα στην κύστη και αν καταποθεί με μείγμα μελιού και γάλακτος ή κρασί φέρνει την έμμηνο ρύση και προξενεί έκτρωση και καταπολεμά το φούσκωμα της μήτρας και τις σκληρίες, όταν διαλυθεί με μέλι. Είναι και αλοιφή για ισχιαλγίες. Έχει μάλιστα και αναλγητικές ιδιότητες και δη κατά των κεφαλαλγιών και καθαρίζει από εξανθηματικές ασθένειες και εφαρμόζεται και για την ποδάγρα, όταν γίνει κατάπλασμα με ήμερη σταφίδα. Επιπρόσθετα, ανακουφίζει και τους πόνους των δοντιών, όταν τοποθετηθεί στις τροφές, και ως αλοιφή βοηθά στην οξύτητα της όρασης, ενώ αναμεμειγμένο με πίσσα είναι το καλύτερο έμπλαστρο για όσους έχουν δεχτεί δάγκωμα λυσσασμένου σκύλου. Όσον αφορά στην ρίζα, όταν ξυστεί και προστεθεί στην μήτρα, προξενεί αποβολή, δρα επίσης κατά των παλαιών πληγών και σαρκώνει τα απογυμνωμένα οστά, όταν γίνει λείο κατάπλασμα και αλοιφή με μέλι. Ο καρπός του από την άλλη, όταν φαγωθεί με αψιθιά*, φέρνει την έμμηνο ρύση, με αριστολοχεία* αποτελεί αντίδοτο για δηλητήρια και, όταν καταποθεί με κρασί, ενδείκνυται για τις ασφυξίες – πνιγμούς της μήτρας.

                                                        ΣΧΟΛΙΑ

1.νάρθηκας: ψηλό φυτό με κοίλο στέλεχος, γεμάτο εντεριώνη (μάραθος)

2.στραγγουρία: ασθένεια, βασικό σύμπτωμα της οποίας είναι η αδυναμία φυσιολογικής ούρησης, που οφείλεται σε απόφραξη των ουροφόρων σωληναρίων μέχρι να φτάσουν στην ουρήθρα

3. ποώδες φυτό

4.αριστολοχεία: βότανο που διευκολύνει την γέννα

ΑΜΚΕ Ερύμανθος

Γ' Σεπτεμβρίου 69

104 33 Αθήνα

Email: erymanthos2@gmail.com
τηλ:  210 8813760

         2108813761